Τα χρόνια της Μεταπολίτευσης, αρκετές φορές το κράτος βρέθηκε αντιμέτωπο με το φοιτητικό κίνημα και τις πολύχρωμες εκδοχές του. Ο λόγος πάντα ήταν ο ίδιος: ένας νόμος (ή η απόπειρα ψήφισης ενός νόμου) που άλλαζε ορισμένα έως τότε δεδομένα στη λειτουργία των ΑΕΙ. Αλλά κάθε περίπτωση τέτοιων συγκρούσεων είχε τις δικές της ιδιορρυθμίες.
Το φθινόπωρο του 1974, αν και ο κίνδυνος εκ νέου εκτροπής δεν είχε απολύτως εξαλειφθεί, η δημοκρατία φαινόταν να εδραιώνεται. Η εξαγγελία των εκλογών, που προσδιορίστηκαν στη συμβολική ημερομηνία της 17ης Νοεμβρίου εκείνης της χρονιάς, βρήκε την ελληνική κοινωνία να προσπαθεί να απαλλαγεί από τις δομές του χουντικού καθεστώτος. Η περίφημη αποχουντοποίηση, προφανώς, είχε στόχο την απαλλαγή και των πανεπιστημίων από διοικήσεις και καθηγητές που είχαν τεθεί στην υπηρεσία του απριλιανού καθεστώτος.
Η αποχουντοποίηση, για τη συντριπτική πλειονότητα της ελληνικής κοινωνίας, και τη μόλις νομιμοποιηθείσα Αριστερά, συνοδευόταν από μια σειρά αλλαγές του εσωτερικού κανονισμού των σχολών που θα επέτρεπαν τον εκδημοκρατισμό των ΑΕΙ (ένας τρόπος για να επιτευχθεί ο εκδημοκρατισμός αυτός ήταν και η κατάργηση του μόνιμου Πειθαρχικού Συμβουλίου των σχολών, που για τους φοιτητές σήμαινε συστηματική εσωτερική αστυνόμευση της συμπεριφοράς τους, μια συστηματική δηλαδή αυταρχική κανονικότητα στα πανεπιστήμια).
Παράλληλα με την αποχουντοποίηση και τον εκδημοκρατισμό, ωστόσο, ο στόχος ήταν σαφής: η ελληνική παιδεία χρειαζόταν να εκσυγχρονιστεί και να συνδεθεί με τις ανάγκες της οικονομίας. Και με αυτήν την προτεραιότητα ελάχιστοι διαφωνούσαν – ανάμεσά τους, το ΚΚΕ από την Αριστερά, που μιλούσε για τον «ταξικά προσδιορισμένο ρόλο της εκπαίδευσης», οι εξωκοινοβουλευτικές κινήσεις της Αριστεράς και μερικοί διανοούμενοι, με τα ίδια πάνω κάτω επιχειρήματα.
Με το φοιτητικό κίνημα σε φάση ανασυγκρότησης και προσδιορισμού των συνιστωσών του, των φοιτητικών παρατάξεων, σε σχέση με τον διαμορφούμενο κομματικό χάρτη, οι συγκρούσεις με το υπουργείο Παιδείας φάνταζαν αναπόφευκτες. Η πρώτη σύγκρουση έγινε το καλοκαίρι του 1975. Η κυβέρνηση έφερε προς συζήτηση στο θερινό τμήμα της Βουλής της νομοσχέδιο το οποίο προέβλεπε τη μετατροπή των φοιτητικών συλλόγων σε νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου. Η κίνηση εκείνη θεωρήθηκε αυταρχική παρέκκλιση, αφού έδινε τη δυνατότητα δικαστικών παρεμβάσεων στη λειτουργία τους. Στην καρδιά του καλοκαιριού, 30.000 φοιτητές διαδήλωσαν στο Κέντρο της Αθήνας με κεντρικό σύνθημα «Οχι στον κρατικό συνδικαλισμό». Το νομοσχέδιο απεσύρθη.
